Επιστροφή στη γεωργία με εναλλακτικές καλλιέργειες

Η Δρ Ελένη Μαλούπα, Τακτική Ερευνήτρια στον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ είχε επισημάνει σε ημερίδα πως η φυτική ποικιλότητα της Πελοποννήσου μπορεί να αξιοποιηθεί μέσω της διερεύνησης του πολλαπλασιασμού, της διατήρησης της επί τόπου και εκτός τόπου, του μαζικού πολλαπλασιασμού και της καλλιέργειας αυτοφυών φυτικών ειδών με έμφαση στα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά. Συνεχίζοντας υπογράμμισε πως η καλλιέργεια θα προσφέρει βρώσιμα προϊόντα, ξηρή δρόγη, αιθέρια έλαια υψηλής ποιότητας, προϊόντα κοσμετολογίας και φυτά για εμπορική ανθοκομία. Ακόμη υπογράμμισε πως η Ελλάδα έχει πλούσια χλωρίδα, πολλά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, ορισμένα από αυτά μοναδικά στον κόσμο. Τα φυτά αυτά αποτελούν προϊόν μεγάλης οικονομικής σημασίας και η καλλιέργειά τους στην Ελλάδα ευνοείται.

Η επιστροφή στη γεωργία θα μπορούσε να πραγματωθεί λοιπόν αφενός μέσα από την τήρηση της παράδοσης και την ανάδειξη μοναδικών αυτοχθόνων καλλιεργειών, αφετέρου επιδιώκοντας νέες σπανιότερες καλλιέργειες. Η ανάδειξη των νέων- για τα ελληνικά δεδομένα- καλλιεργειών φαίνεται να προτάσσεται μαζί με ένα νέο προφίλ γεωργού, ο οποίος είναι συγχρόνως ερευνητής και επιχειρηματίας. Το έτος αυτό έγιναν εκατοντάδες ημερίδες, εκδηλώσεις και σεμινάρια για τις νέες εναλλακτικές καλλιέργειες τόσο στην Πελοπόννησο, όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Οι τάσεις επικεντρώνουν στο ιπποφαές, το ρόδι, τα αρωματικά φυτά και βότανα, τη στέβια, τα βατόμουρα, την αρώνια και το λύκιο (goji berri). Συγκέντρωσα μερικές αναφορές για τις νέες αυτές καλλιέργειες που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες σε έναν νέο αγρότη...που μόνος ψάχνει στην Πελοπόννησο, από την agronews.gr:

Ιπποφαές

Ένας νέος αγροτικός συνεταιρισμός καλλιέργειας ιπποφαούς ιδρύεται στη Μεσσήνη με τίτλο «Πελοποννησιακό Ιπποφαές». Ο συνεταιρισμός σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή Βασίλη Κωνσταντινίδη έχει ήδη καταθέσει το καταστατικό και μέχρι το τέλος του μήνα θα μπορεί να πωλεί με τη δική του φίρμα.

Ο κ. Κωνσταντινίδης, μιλώντας στην Agrenda, ανέφερε: « Έχουμε μαζέψει 48 υπογραφές παραγωγών και περιμένουμε άλλους 70 να ενισχύσουν το εγχείρημά μας». Η συνολική καλλιέργεια ιπποφαούς του νέου συνεταιρισμού υπολογίζεται σε 200 στρέμματα με την πλειοψηφία των εκτάσεων στην Πελοπόννησο και ακολούθως σε Αιτωλοακαρνανία, Τρίκαλα και Λήμνο.

Σε πρώτη φάση ο συνεταιρισμός σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντινίδη θα πουλήσει φύλλα για ρόφημα –τα οποία είναι έτοιμα– και στο μέλλον σχεδιάζει μία μονάδα επεξεργασίας καρπού.

Την τελευταία περίοδο έχει πάρει μεγάλη δημοσιότητα με ολοσέλιδες διαφημίσεις σε μεγάλες αθηναϊκές εφημερίδες, δημόσιες συζητήσεις και δημοσιεύσεις το φυτό Ιπποφαές με θαυματουργές, όπως λέγεται, ιδιότητες.

Το ίδιο φαίνεται να συμβαίνει και στο εξωτερικό. Από τους καρπούς του φυτού αυτού παρασκευάζεται σκεύασμα σε κάψουλες που πωλούνται, ως συμπλήρωμα διατροφής, σε τσουχτερή τιμή στα φαρμακεία.

Στο εξωτερικό κυκλοφορούν σκευάσματα από ουσίες του καρπού του Ιπποφαούς και στο διαδίκτυο αναγράφονται εκτεταμένα και εκπληκτικά δεδομένα για το φυτό αυτό. Στο AgroForestryTree Database αναφέρεται ότι ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης έχουν γράψει ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το φυτό αυτό ως φαρμακευτικό. Άλλοι γράφουν ότι σύμφωνα με την παράδοση ο Μέγας Αλέξανδρος χρησιμοποιούσε το Ιπποφαές ως συμπλήρωμα διατροφής των στρατιωτών και των αλόγων. Ισχυρίζονται ότι τα άλογα και το στράτευμα του στρατηλάτη άντεξαν στις μάχες, στις πορείες μέσα από ερήμους και λοιπές κακουχίες μέχρι τη Βακτριανή και τις Ινδίες χάρις σ’ αυτό το φυτό.

Φυτό Ευρασιατικής ζώνης

Το Ιπποφαές, Hippophaes rhamnoides, στα αγγλικά sea buckthorn, είναι ένας πολυετής, φυλλοβόλος και ακανθοφόρος θάμνος περίπου 3 μέτρων. Τα φύλλα είναι στενά και αργυρόχρωμα στην κάτω επιφάνεια. Υπάρχουν αρσενικά και θηλυκά φυτά. Οι καρποί είναι μικροί στρογγυλοί διαμέτρου 1 εκ. περίπου κόκκινοι ή πορτοκαλί και ωριμάζουν αργά το καλοκαίρι. Το Ιπποφαές είναι αζωτολόγο φυτό, προσαρμόζεται σε πολλά και διαφορετικά οικολογικά περιβάλλοντα, είναι εξαιρετικά ανθεκτικό στην ξηρασία, το κρύο και τις ασθένειες.

Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει ότι το Ιπποφαές αυτοφύεται (native) σε Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, Ρουμανία, Πολωνία, Ρωσία, Σουηδία και Κίνα. Έχει δε μεταφερθεί σε ΗΠΑ και Καναδά. Έλληνες γεωπόνοι, δασολόγοι και φυτολόγοι που ρωτήθηκαν δεν γνώριζαν εάν το Ιπποφαές υπάρχει αυτοφυές στη χώρα μας. Πάντως ξαναδιαβάζονται οι έρευνες της χλωρίδας των βουνών της Μακεδονίας που έχουν γίνει μέχρι σήμερα για να βρεθεί ενδεχόμενη καταγραφή του φυτού αυτού.

Φυτό για πολλές χρήσεις

Οι καρποί του Ιπποφαούς είναι τροφή και συμπλήρωμα διατροφής για τον άνθρωπο. Οι ώριμοι καρποί του Ιπποφαούς είναι γλυκόπικροι χυμώδεις και εδώδιμοι ως νωποί ή κατόπιν παρασκευής τους σε γλυκίσματα. Τα φύλλα οι τρυφεροί βλαστοί και οι καρποί τρώγονται από τα ζώα. Το φυτό χρησιμεύει ως φράκτης και ως διακοσμητικό για κήπους. Το ξύλο του φυτού είναι εξαιρετικό καύσιμο. Τέλος το φυτό χρησιμεύει για βελτίωση και σταθεροποίηση εδαφών και φυτοκαλύψεις σε δύσκολες περιοχές, αμμώδεις κλπ.

Λειτουργικό τρόφιμο

Εκεί που το Ιπποφαές σπάει τα κοντέρ είναι η χρήση του ως «λειτουγικό τρόφιμο» ή συμπλήρωμα διατροφής σε παρασκευάσματα από το χυμό των καρπών. Οι καρποί του φυτού περιέχουν βιταμίνη C 30 φορές περισσότερο από το πορτοκάλι. Περιέχει ακόμη σε σημαντικές ποσότητες βιταμίνες Α, E, K, B1, B2 καθώς και παντοθενικό οξύ, καροτενοειδή, πεκτίνη, διάφορα αμινοξέα, και άλλες πολλές χρήσιμες ουσίες. Τα αποξηραμένα νεαρά φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται για παρασκευή εκλεκτού τσαγιού.

Black out για σπόρους

Το Ιπποφαές πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα, παραφυάδες και σπόρους. Οι σπόροι θεωρούνται καλύτερο πολλαπλασιαστικό υλικό και σπέρνονται το φθινόπωρο. Σε κρύες περιοχές στρωματώνονται το φθινόπωρο για να σπαρούν την άνοιξη. Η φυτεία με Ιπποφαές πρακτικά δεν χρειάζεται καλλιεργητικές φροντίδες. Ελληνική εμπειρία δεν υπάρχει. Όλες οι σχετικές πληροφορίες προέρχονται από διεθνή βιβλιογραφία και λοιπές ξένες πηγές. Εντύπωση προκαλεί ότι ενώ οι πληροφορίες από το διαδίκτυο αναφέρονται λεπτομερώς στα πάντα, δεν υπάρχει καμία σχετική πληροφορία με δ/νσεις προμηθευτών σπόρων του Ιπποφαούς. Τα πάντα φαίνεται σαν να έχουν στόχο τον εντυπωσιασμό των αναγνωστών του διαδικτύου σε όλο τον κόσμο προκειμένου να τους οδηγήσουν στην αγορά των σκευασμάτων του Ιπποφαούς.

Κατάσταση στην Ελλάδα

Η φαρμακευτική εταιρεία Astra Medical Hellas Superfoods διακινεί το σκεύασμα «Ιπποφαές EUBIAS» το οποίο διαφημίζει ως «το μόνο φυτικό συμπλήρωμα διατροφής με 190 θρεπτικά συστατικά». Η ίδια εταιρεία πληροφορεί ότι «έχει δημιουργήσει την πρώτη φυτεία Ιπποφαούς στην βόρεια Εύβοια, σε ιδιόκτητες εκτάσεις και σε τοποθεσίες που ευνοούν την καλλιέργεια του φυτού κάτω από άριστες συνθήκες. Σκοπός της εταιρείας είναι η μελλοντική παραγωγή με τη σχετική ένδειξη».

Ο θόρυβος γύρω από το φυτό Ιπποφαές έχει παρακινήσει αρκετούς να ασχοληθούν με το φυτό. Προς το παρόν είναι στο ψάξιμο και στη συγγραφή κειμένων με πληροφορίες από ξένη βιβλιογραφία.

Ρόδι

Προσπάθεια έχει ξεκινήσει από τοπικούς παράγοντες του Δήμου Ερμιόνης ούτως ώστε τα ρόδια Ερμιόνης να καταχωρηθούν ως ΠΟΠ προϊόντα.

Η τοπική κοινωνία αιτείται την αναγνώριση και «προστασία» ενός σημαντικού προϊόντος για την περιοχή τους. Ουσιαστικά αυτό που επιθυμούν είναι να ονομάζονται ρόδια Ερμιόνης μόνο τα ρόδια συγκεκριμένης ποικιλίας που ευδοκίμησε στους κάμπους της Ερμιόνης πολλά χρόνια και απόκτησε τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Όσα δενδρύλια όμως προέρχονται από φυτώρια στην περιοχή της Ερμιόνης αλλά φυτεύτηκαν σε άλλη περιοχή τότε δεν μπορούν να χαρακτηρίζονται ρόδια Ερμιόνης, αλλά τύπου Ερμιόνης ή κάποια άλλη ονομασία.

Προς αυτήν τη κατεύθυνση λοιπόν εργάζεται μία ομάδα ειδικών, η οποία με δαπάνες του Δήμου συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που απαιτούνται, ώστε η αρμόδια υπηρεσία να πειστεί και να δώσει την ονομασία ΠΟΠ. Γενικότερα όμως η περιοχή φαίνεται να αγαπά το ρόδι της , μιας και το τίμησε και με τη γιορτή που διοργάνωσε για δεύτερη χρονιά από τις 19 ως και τις 21 Οκτωβρίου.

Όπως είναι γνωστό η ΑΛΦΕΙΟΣ ΡΟΔΙ Α.Ε. δημιουργήθηκε πριν δύο χρόνια, ξεκίνησε ως συλλογική επιχειρηματική πρωτοβουλία για την οργανωμένη καλλιέργεια της ροδιάς της ποικιλίας wonderful και την ολοκληρωμένη και καθετοποιημένη διαχείριση των προϊόντων της. Ήδη, από τους 70 μετόχους της, φυτεύτηκαν 400 στρέμματα σε κτήματα στις περιοχές Γορτυνίας του νομού Αρκαδίας και Ηλείας, ενώ, σε συνεργασία με τον Ροδώνα Κιλκίς και το φυτώριο Κωστελένος στην Ερμιόνη, δημιούργησε φυτώριο με 40.000 νέα δικά της δενδρύλλια, τα οποία ήδη διατίθενται στους παλιούς και νέους μετόχους.

Ρίγανη

Η Ελληνική ρίγανη, Origanum vulgare, θεωρείται η καλύτερη του κόσμου, γι’ αυτό είναι και περιζήτητη, έχοντας άριστη ποιότητα όχι μόνον όταν είναι αυτοφυής, αλλά και όταν καλλιεργείται στο περιβάλλον του Ελλαδικού χώρου.

Η δημιουργία εμπορικής φυτείας ρίγανης γίνεται με σπόρο. Τα σπορεία, για την απόκτηση σποροφύτων για φθινοπωρινή εγκατάσταση φυτείας, ετοιμάζονται τώρα ώστε τα σπορόφυτα να μεταφυτευθούν Οκτώβριο.

Για κάθε στρέμμα που θα καλλιεργηθεί με γυμνόρριζα σπορόφυτα χρειάζονται 8-10 τ. μ. σπορείου αρκεί να φυτρώσει καλά ο σπόρος. Το επιφανειακό έδαφος των σπορείων πρέπει να εμπλουτίζεται σε βάθος 8-10 εκ. με λεπτή ποταμίσια άμμο και τύρφη και να ισοπεδώνεται με σανίδα πριν τη σπορά. Περί τα 2 γρμ. σπόρου ανά τ.μ. είναι συνήθως επαρκούν για να ληφθούν 700-800 φυτά ανά τ. μ. που είναι και το ζητούμενο.

Η ρίγανη αναπτύσσεται σε μεγάλη ποικιλία εδαφών και κλιμάτων από παραθαλάσσιες έως ορεινές περιοχές στη νησιώτικη και την ηπειρωτική Ελλάδα σε πλούσια και φτωχά εδάφη.

Αρώνια

Ένα νέο φυτό εφοδιασμένο με ισχυρά αντιοξειδωτικά κάνει σταδιακά την εμφάνισή του και στη χώρα μας. Η αρώνια ανήκει στα λειτουργικά τρόφιμα, που μπορεί να μην κερδίζουν τους καταναλωτές με τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τους, ωστόσο οι πολύτιμες φαρμακευτικές τους ιδιότητες τα μετατρέπουν σε απαραίτητο συμπλήρωμα διατροφής.

Η καλλιέργειά της στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε εμβρυακό στάδιο, καθώς οι πρώτες πειραματικές σπορές ξεκίνησαν το 2007 από το ΕΘΙΑΓΕ. Ωστόσο, τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, αφού η αρώνια προσαρμόζεται σε μεγάλο εύρος εδαφικών και κλιματικών συνθηκών, προσφέροντας έτσι μια αξιόλογη εναλλακτική πρόταση στους Έλληνες αγρότες.

Η οικονομική σημασία της καλλιέργειας της αρώνιας είναι μεγάλη, διότι το κόστος είναι χαμηλό (τιμές γυμνόριζων τριετών φυταρίων 2-4 ευρώ), ενώ αποδίδει εισόδημα σε μικρό διάστημα, αφού καρποφορεί δύο έως τρία έτη μετά τη φύτευση. Η παραγωγική ζωή της φυτείας μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 100 χρόνια και η καλλιέργεια μπορεί εύκολα να ακολουθήσει τις αρχές της βιολογικής γεωργίας, αφού δεν έχουν αναφερθεί μέχρι σήμερα προβλήματα από προσβολές.

Η απόδοση σε καρπούς κατά μέσο όρο κυμαίνεται στα 10 κιλά ανά φυτό, δηλαδή στα 1.600 κιλά το στρέμμα. Η πρώτη παραγωγή επιτυγχάνεται μετά από 3-4 χρόνια και στη συμπλήρωση της πενταετίας η αρώνια μπορεί να αποδώσει έως και 10 κιλά καρπό ανά θάμνο. Σύμφωνα με υπολογισμούς το κέρδος για τον καλλιεργητή κυμαίνεται από 1.500-3.000 ευρώ το στρέμμα, ανάλογα με την πυκνότητα.

«Η καλλιέργεια της αρώνιας ενδείκνυται για την χώρα μας, διότι οι κλιματικές και εδαφικές συνθήκες είναι ευνοϊκές και το κόστος της φυτείας και καλλιέργειας είναι χαμηλό. Επίσης, θα αποτελέσει μία εναλλακτική καλλιέργεια για τους αγρότες και θα αυξήσει το εισόδημα, ιδιαίτερα σήμερα που η Ελλάδα μαστίζεται από την κρίση και οι επιδοτήσεις των αγροτικών προϊόντων ελαττώνονται», δήλωσε στην Agrenda ο τακτικός ερευνητής του ΕΘΙΑΓΕ, δρ. Ιωάννης Σπανός.

Οι τιμές πώλησης των καρπών της αρώνιας στη διεθνή αγορά (Ευρώπη, Αμερική, Ρωσία) κυμαίνονται από 4-6 ευρώ το κιλό οι νωποί και 57 ευρώ το κιλό οι κατεψυγμένοι. Οι χυμοί από 7-8 ευρώ το λίτρο, το λικέρ από 10-20 ευρώ το λίτρο και το κρασί από 15-30 ευρώ το λίτρο.

Η συγκομιδή των καρπών της αρώνιας για την Ελλάδα γίνεται χειρωνακτικά από τον Αύγουστο έως τα μέσα Σεπτεμβρίου.

Η οικονομική σημασία της καλλιέργειας της αρώνιας είναι μεγάλη, διότι το κόστος καλλιέργειας είναι χαμηλό (τιμές γυμνόριζων τριετών φυταρίων 2-4 ευρώ), αποδίδει εισόδημα σε μικρό διάστημα (δύο έως τρία έτη μετά την φύτευση), η φυτεία διαρκή μεγάλο διάστημα (έως 100 έτη), η καλλιέργεια θεωρείται βιολογική (δεν χρειάζονται λιπάνσεις, ραντίσματα, διότι δεν έχουν αναφερθεί μέχρι σήμερα ασθένειες).

Σημαντικό οικονομικό όφελος μπορεί να προκύψει με τη μετατροπή των εκχυλισμάτων των καρπών αρώνιας σε φαρμακευτικές ουσίες για την καταπολέμηση πολλών ασθενειών. Επισημαίνεται ότι ο θρυλικός κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν χρησιμοποίησε σκευάσματα της αρώνιας για προστασία από την κοσμική και ραδιενεργό ακτινοβολία του σύμπαντος.

Η αρώνια θεωρείται είδος πολύτιμο για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες, λόγω υψηλής περιεκτικότητας σε ζωτικές πολυφαινόλες (πέντε φορές περισσότερο από τα σταφύλια). Τα εκχυλίσματα των καρπών και φύλλων της αρώνιας έχουν χρήσιμες αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις φαρμακοβιομηχανίες, διότι εμπεριέχουν ουσίες με χρήσιμες θεραπευτικές ιδιότητες (ανθοκυανίνες, πολυφαινόλες, βιοφλαβονόλες, ταννίνες, ισταμίνες, σεροτονίνες, κ.ά.). Στα φαρμακεία του εξωτερικού διατίθενται σκευάσματα της αρώνιας, σε κάψουλες, σταγόνες, κ.ά.

Λεβάντα

Μια γενικότερα αυξημένη ζήτηση παρατηρείται τελευταία για ένα από τα πιο γνωστά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, τη λεβάντα, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι παραγωγοί να στρέφονται δοκιμαστικά στην καλλιέργειά της. Οι εδαφολογικές και κλιματικές συνθήκες της χώρας μας ευνοούν την ανάπτυξή της, με αποτέλεσμα οι Έλληνες παραγωγοί να θέλουν να εκμεταλλευτούν αυτό το πλεονέκτημα όσο το δυνατόν περισσότερο.

Ένα αυτοφυές φυτό, ιθαγενές των παραμεσόγειων περιοχών κερδίζει όλο και περισσότερους θαυμαστές, κυρίως για το πολύτιμο αιθέριο έλαιο των ανθέων της. Σημαντική είναι η ζήτηση από τη Γαλλία, όπου η παραγωγή του αιθέριου ελαίου της λεβάντας φτάνει τους 2.000 τόνους το χρόνο, αφού χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, τη σαπωνοποιία και τη φαρμακοποιία.

Όσοι Έλληνες παραγωγοί μέχρι σήμερα έχουν ασχοληθεί συστηματικά με την καλλιέργειά της δεν έχουν απογοητευτεί, ωστόσο οι περισσότεροι επιλέγουν τη διασπορά του κινδύνου της επένδυσης, καλλιεργώντας μικρές εκτάσεις από πολλά και διαφορετικά είδη αρωματικών φυτών. 

Η συμβατική αποξηραμένη λεβάντα πωλείται συνήθως στα 3,5 ευρώ το κιλό, ενώ η αξία της πολλαπλασιάζεται όταν πρόκειται για βιολογική. Οι καταναλωτές δείχνουν μια ιδιαίτερη προτίμηση στη βιολογική λεβάντα που υπάρχει μια σχετική έλλειψη στην αγορά και για το λόγο αυτό την πληρώνουν έως και 11,5 ευρώ το κιλό. Η καλλιέργεια της θεωρείται ανερχόμενη για τη χώρα μας, αφού εμφανίζει ιδιαίτερη αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Ωστόσο θα πρέπει να αποφεύγονται περιοχές με όψιμους ανοιξιάτικους παγετούς.

Βέβαια, οι τεχνικές καλλιέργειας πλέον ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις και πολλοί παραγωγοί επιλέγουν την τυποποίηση του προϊόντος, αυξάνοντας σημαντικά τα περιθώρια κέρδους. Ειδικότερα στην περίπτωση της λεβάντας, μια τυποποίηση των ανθών σε πουγκί των 15-20 γραμμαρίων, αυξάνει σημαντικά την τελική τιμή που απολαμβάνει ο παραγωγός. Μια τέτοια συσκευασία πωλείται στα 50-60 ευρώ το κιλό, όπως μας πληροφορεί ο Γιώργος Ζαβός, ιδιοκτήτης βιολογικού κτήματος στην περιοχή της Φθιώτιδας. Το ίδιο προϊόν χωρίς τη συσκευασία, δηλαδή μόνο το λουλούδι πωλείται σήμερα στα 15 ευρώ το κιλό.

Τι δίνει και τι χρειάζεται 

Η λεβάντα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αρωματικά φυτά της Μεσογείου και η καλλιέργεια της είναι γνωστή στην Ελλάδα από την αρχαιότητα. Η απόδοση σε χλωρό βάρος τον πρώτο χρόνο είναι 50-100 κιλά ανά στρέμμα, τον δεύτερο 200-250 κιλά ανά στρέμμα και τον τρίτο 300-350 κιλά ανά στρέμμα. Πλήρη παραγωγή έχουμε τον τέταρτο χρόνο (400-500 κιλά ανά στρέμμα), ενώ αν γίνει συλλογή μόνο της ταξιανθίας η απόδοση σε ξηρό βάρος κυμαίνεται στα 35-45 κιλά ανά στρέμμα.

Η λεβάντα αναπτύσσεται καλύτερα σε ξηροθερμικές συνθήκες και ανθίζει από αρχές Ιουλίου έως και τον Αύγουστο. Παρουσιάζει ιδιαίτερη αντοχή σε περιοχές με χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα, αλλά δεν αντέχει τους παγετούς την περίοδο της άνοιξης. Είναι φυτό μέτριου ρυθμού ανάπτυξης, που ευδοκιμεί σε ηλιόλουστες θέσεις. Προτιμά εδάφη με καλή αποστράγγιση και pH 6,5- 7,5. Δεν ευδοκιμεί σε εδάφη με πολλή υγρασίας, ενώ είναι ανθεκτική στην έλλειψη νερού. 

Ένα σημείο κλειδί για την καλλιέργεια είναι η παρουσία ασβεστίου στο έδαφος, αφού όταν είναι πλούσιο στο στοιχείο αυτό αυξάνεται το άρωμα των ανθών. Τα ελληνικά εδάφη είναι πλούσια σε ασβέστιο και για το λόγο αυτό ενδείκνυται η καλλιέργεια της. Φυτεύετε το φθινόπωρο ή την άνοιξη και κάθε καλοκαίρι μετά το πέρας της ανθοφορίας κλαδεύετε τους βλαστούς κατά το 1/3 του μήκους τους. Πολλαπλασιάζεται με μόσχευμα 10-12 εκ. τον Αύγουστο και μεταφυτεύεται ως νεαρό φυτό την επόμενη άνοιξη.

Απαιτήσεις σε κλίμα, έδαφος, θρεπτικά στοιχεία και νερό

Το κλίμα, το έδαφος, το υψόμετρο ακόμη και η έκθεση της καλλιέργειας, βορινή - νότια ή δυτική - ανατολική, παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη των φυτών και στην περιεκτικότητα και τη σύνθεση του αιθέριου ελαίου. Έτσι η ίδια ποικιλία είναι δυνατό να δίνει αιθέριο έλαιο διαφορετικής σύστασης, ανάλογα με την τοποθεσία που καλλιεργείται. Η λεβάντα ευδοκιμεί σε μικροκλίματα, όπου επικρατούν αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα. Όλα τα είδη λεβάντας προτιμούν συνθήκες πλήρους ηλιοφάνειας και εδάφη που έχουν καλή στράγγιση. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε ξηρικά χωράφια, μόνο σε κλίματα όπου δέχονται δυο - τρεις καλές ανοιξιάτικες και μια-δύο καλοκαιρινές βροχές.

Το Αιθέριο έλαιο

Την ονομάζουν και “αληθινή λεβάντα”. Θεωρείται από τα κορυφαία αιθέρια έλαια και είναι αναμφίβολα από τα πιο ακίνδυνα. Το έλαιο της προκύπτει από τα υπέργεια τμήματα του φυτού την εποχή της ανθοφορίας, είναι σχεδόν άχρωμο, με γλυκιά μυρωδιά άνθους. Τονώνει το νευρικό σύστημα και το ανακουφίζει από την πνευματική κόπωση, τους ρευματισμούς, καταπολεμά το στρες, βοηθά την αντίσταση του οργανισμού σε αλλεργικές καταστάσεις και δρα ως αντισηπτικό. Βοηθά επίσης τον οργανισμό στην καταπολέμηση δερματικών παθήσεων όπως έκζεμα και ψώρα και καταπραΰνει από τα καψίματα και τα τσιμπήματα εντόμων. 

Το αιθέριο έλαιο έχει εντομοαπωθητικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες και είναι από τα πλέον χρησιμοποιούμενα στη βιομηχανία αρωμάτων, σαπουνιών, καλλυντικών και στην αρωματοθεραπεία. 

Ιδιότητες: Ανακουφιστικό, Αναλγητικό, Αντιβακτηριακό, Αντικαταθλιπτικό, Αντιμικροβιακό, Αντιρευματικό, Αντισηπτικό, Αντισπασμοδικό, Αντιτοξικό, Αποσμητικό, Αφροδισιακό, Διεγερτικό (Κυκλοφορικου), Εντομοαπωθητικό, Εντομοκτόνο, Επουλωτικό, Καρδιοτονωτικό, Καταπραϋντικό, Νευροτονωτικό, Παρασιτοκτόνο, Σπασμολυτικό, Τονωτικό, Χαλαρωτικό. 

Βατόμουρα

Μια καλλιέργεια με μεγάλη προσαρμοστικότητα σε πλήθος εδαφών, η οποία μάλιστα αυτοφύεται στη χώρα μας είναι τα βατόμουρα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και ιδιαίτερα στην Ευρώπη, τα στοιχεία δείχνουν πως υπάρχουν αυξημένα περιθώρια περαιτέρω αύξησης της καλλιέργειας των βατόμουρων, αφού το καταναλωτικό κοινό δείχνει να τα εντάσσει στις διατροφικές του προτιμήσεις εξαιτίας της πλούσιας διατροφικής τους αξίας.

Στη χώρα μας τα βατόμουρα μπορούν να καλλιεργηθούν σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές, που άλλες καλλιέργειες δεν ευδοκιμούν και να συμβάλουν στην αξιοποίηση αυτών. Ως φυτό, το βατόμουρο, ευδοκιμεί στην Ευρώπη και το γένος Eubatus περιλαμβάνει πολλά είδη που προέρχονται από φυσικές διασταυρώσεις. 

Από τα δεδομένα που υπάρχουν στη χώρα μας, δεν υπάρχει συστηματική καλλιέργεια βατόμουρων, με βασική αιτία τη δυσκολία στη διάθεσή τους καθώς είναι πολύ ευαίσθητοι καρποί. Μετά τη συλλογή, η διάθεσή τους πρέπει να είναι άμεση (συντηρούνται 4-6 ημέρες στο ψυγείο). Καταναλώνονται νωποί, αλλά έχουν χρήση και στη ζαχαροπλαστική καθώς και στην παρασκευή φυσικών αρωμάτων και χρωμάτων. Το χρώμα, το μέγεθος του καρπού, η σκληρότητά του, η συνεκτικότητα της σάρκας του, το ph του χυμού κ.α., είναι χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την εμπορευσιμότητά του.

Ως φυτό, το βατόμουρο, ευδοκιμεί στην Ευρώπη και το γένος Eubatus περιλαμβάνει πολλά είδη που προέρχονται από φυσικές διασταυρώσεις γεγονός που κάνει δύσκολη την ταξινόμησή τους. Υπάρχουν φυτά και έρποντα και ορθόκλαδα, και αειθαλή και φυλλοβόλα. 

Τα περισσότερα ορθόκλαδα βατόμουρα πολλαπλασιάζονται με παραφυάδες και μοσχεύματα ριζών, ενώ τα έρποντα πολλαπλασιάζονται κυρίως με καταβολάδες και μοσχεύματα βλαστών. Το ριζικό τους σύστημα είναι πολυετές ενώ οι κληματίδες τους είναι διετείς. Ανάλογα με το είδος απαιτείται διαφορετικό διάστημα χαμηλών θερμοκρασιών προκειμένου να διακοπεί ο λήθαργος και να ανθίσει το φυτό, και αυτό συμβαίνει από το δεύτερο έτος και μετά. 

Η εγκατάσταση της φυτείας γίνεται την άνοιξη φυτεύοντας φυτά ύψους 30-45 εκατοστών, σε αποστάσεις 1,5-3,0 μέτρα επί της γραμμής φύτευσης και 3,0 μέτρα ανάμεσα στις γραμμές. Η απόσταση αυτή γίνεται 4-5 μέτρα σε περίπτωση μηχανικής συγκομιδής. 

Πριν τη φύτευση εφαρμόζεται στο έδαφος η κατάλληλη για την καλλιέργεια λίπανση. Το φυτό έχει παραγωγική ζωή 12-13 χρόνια, ξεκινώντας όπως αναφέρθηκε από το δεύτερο έτος. Η μέση απόδοση μίας φυτείας ανά έτος είναι 500-1.000 κιλά ανά στρέμμα.

Κατά την εγκατάσταση μίας φυτείας βατόμουρων πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφοροι παράγοντες με κυριότερο αυτόν της εξασφαλισμένης, κατά το δυνατόν, διάθεσης του παραγόμενο προϊόντος στην αγορά. Άλλοι παράγοντες που πρέπει να συνεκτιμηθούν είναι: 

- Η επιλογή της κατάλληλης ποικιλίας που θα επηρεάσει αρχικά την καρπόδεση (αν και οι περισσότερες είναι αυτογόνιμες), τον τρόπο συγκομιδής του καρπού (μηχανική ή με το χέρι) αλλά και την εμπορευσιμότητά του. 

- Η άρδευση της φυτείας καθώς απαιτούνται περίπου 25 χιλιοστά βροχής ανά εβδομάδα κατά την περίοδο αύξησης των φυτών. 

- Τα έξοδα της συγκομιδής, όπως και η μετασυλλεκτική μεταχείριση του καρπού. 

- Η φροντίδα που πρέπει να επιδείξει ο γεωργός για την καλή ανάπτυξη των φυτών που περιλαμβάνει το κλάδεμα μόρφωσης και καρποφορίας, την καλλιέργεια του εδάφους και τη ζιζανιοκτονία όπως και τη φυτοπροστασία για την καταπολέμηση των εχθρών και των ασθενειών.

Λύκιο

Η παγκόσμια τάση προς την καλλιέργεια νέων φυτών με αυξημένες θρεπτικές ιδιότητες φαίνεται πως μας επιφυλάσσει νέες εκπλήξεις. Η τελευταία προσθήκη στα λειτουργικά τρόφιμα έρχεται από την Κίνα, και πρόκειται για το λύκιο ή όπως είναι γνωστό διεθνώς «Goji berry».

Η καλλιέργεια αυτή έχει ξεκινήσει σταδιακά να επεκτείνεται και στη χώρα μας, αφού οι εδαφοκλιματικές συνθήκες είναι κατάλληλες και τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.

Το λύκιο ανήκει στην οικογένεια των σολανωδών και είναι συγγενικό της ντομάτας, της μελιτζάνας κ.ά.

Το είδος αυτό καλλιεργείται παραδοσιακά στην Κίνα και οι εξαιρετικές του θρεπτικές ιδιότητες τού έχουν δώσει το προσωνύμιο: «Φυτό της μακροζωίας». Η καλλιέργεια αυτή έχει ξεκινήσει σταδιακά να επεκτείνεται και στη χώρα μας, αφού οι εδαφοκλιματικές συνθήκες είναι κατάλληλες και τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Ήδη στην Κρήτη, την Πελοπόννησο και την Αττική έχουν καλλιεργηθεί μερικά φυτά Goji Berry, σε εντελώς ερασιτεχνικό επίπεδο και από μεμονωμένα άτομα. Τα φυτώρια, εξάλλου, που ειδικεύονται στην ανακάλυψη τέτοιων δυναμικών νέων φυτών, διαθέτουν στην αγορά νεαρά δενδρύλλια. Η τιμή τους, όμως, είναι προς το παρόν «τσουχτερή», γι’ αυτό και ακόμα δεν έχει αναπτυχθεί η καλλιέργεια σε χωράφι.

Το λύκιο είναι φυλλοβόλος πολυετής θάμνος, που μπορεί να φτάσει σε πλήρη ανάπτυξη σε ύψος 3-4 μέτρα και πλάτος περίπου το μισό του ύψους. Σε συνθήκες καλλιέργειας το ύψος πρέπει να διατηρείται στα 1,2 μέτρα, για να μην εξαντλείται τα φυτό. Παράγει άνθη και καρπούς σε βλαστούς της ίδιας χρονιάς. Τα φύλλα του είναι λογχοειδή ή ωοειδή. Τα άνθη του μεγαλώνουν σε ομάδες από 1 έως 3 στη μασχάλη των φύλλων και είναι αυτογόνιμα. Αναπτύσσει πολύ βαθύ ριζικό σύστημα και οι καρποί του έχουν λαμπερό πορτοκαλί ή κόκκινο χρώμα.

¬Τι ζητά η καλλιέργεια

Καλλιεργείται με επιτυχία σε μεγάλη ποικιλία εδαφών από βαριά έως αμμώδη, καλά αποστραγγισμένα και αεριζόμενα κατά προτίμηση ουδέτερα έως αλκαλικά (pH 7 έως 8,5).

Με δεδομένο ότι τα περισσότερα εδάφη στη χώρα μας περιέχουν πολύ ασβέστιο, μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς πρόβλημα. Αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες -30°C καθώς επίσης και σε υψηλές θερμοκρασίες έως 40°C. Αξιοποιεί τον καλό φωτισμό, μπορεί όμως να αναπτυχτεί και σε ημισκιαζόμενες περιοχές. Επίσης ευδοκιμεί σε περιοχές όπου το ύψος βροχής είναι μεγαλύτερο από 500 χιλιοστά. Αντέχει στην ξηρασία,

γιατί αναπτύσσει βαθύ ριζικό σύστημα, αλλά στους εμπορικούς οπωρώνες η άρδευση είναι απαραίτητη το καλοκαίρι.

Κατά τη φύτευση του λύκιου θα πρέπει ο προσανατολισμός των γραμμών να είναι βορράς-νότος και οι αποστάσεις φύτευσης να είναι 3-4 μ. μεταξύ των γραμμών και 2,5 μ. φυτό από φυτό, επιτυγχάνοντας πυκνότητα 100 έως 135 δέντρα το στρέμμα. Στη συνέχεια ακολουθεί χάραξη και άνοιγμα των λάκκων οι όποιοι πρέπει να είναι τουλάχιστο τριπλάσιοι από το μέγεθος της γλάστρας του φυτού. Όσον αφορά την άρδευση της καλλιέργειας, το πότισμα γίνεται με σταγόνα ή με μικροεκτοξευτήρες χωρίς να βρέχονται τα φύλλα, για να μην έχουμε ανάπτυξη μυκητολογικών προσβολών.

Στέβια

Το πράσινο φως για την πανευρωπαϊκή κυκλοφορία γλυκαντικής ουσίας με βάση τη στέβια έδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 11 Νοεμβρίου.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα της εφημερίδας Agrenda, η στέβια ως γλυκαντική ουσία στα τρόφιμα περιλαμβάνεται στον έναν από τους δύο κανονισμούς της Κομισιόν που αφορούν τα πρόσθετα στα συστατικά τροφίμων (μεταξύ άλλων και ένζυμα, αρωματικές ύλες και θρεπτικές ουσίες) που θα αρχίσει να εφαρμόζεται 20 ημέρες μετά τη δημοσίευση του σχετικού καταλόγου στην επίσημη εφημερίδα της Ε.Ε..

Ο δε πρώτος κανονισμός της Κομισιόν περιλαμβάνει τα πρόσθετα τροφίμων και πρόκειται να τεθεί σε εφαρμογή τον Ιούνιο του 2013. Ένα παράδειγμα καινοτόμου προϊόντος είναι το φυσικό γλυκαντικό γλυκοζίτες στεβιόλης το οποίο προέρχεται από το φυτό Stevia ribaudiana. Η Επιτροπή ενέκρινε την περασμένη Δευτέρα τον κανονισμό που επιτρέπει τη χρήση του σε πολλές κατηγορίες τροφίμων.

Είχε ζητηθεί από την EFSA να αξιολογήσει την ασφάλεια της ουσίας αυτής, η οποία είχε αποφανθεί ότι το γλυκαντικό αυτό δεν είναι καρκινογόνο ούτε γονοτοξικό ούτε συνδέεται με οποιουδήποτε είδους τοξικότητα και είχε ορίσει το επίπεδο αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης (ADI) σε 4 mg/kg βάρους/ήμερα.

Με τον νέο κατάλογο γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι για ορισμένες κατηγορίες τροφίμων επιτρέπονται ελάχιστα πρόσθετα ή δεν επιτρέπεται κανένα πρόσθετο. Μεταξύ των κατηγοριών αυτών είναι το μη αρωματισμένο γιαούρτι, το βούτυρο, η κομπόστα, τα ζυμαρικά, το απλό ψωμί, το μέλι, το νερό και ο χυμός φρούτων.

Σε άλλες κατηγορίες, κυρίως τροφίμων που υφίστανται υψηλή επεξεργασία όπως τα είδη ζαχαροπλαστικής, τα σνακς, οι σάλτσες και τα αρωματισμένα ποτά, επιτρέπεται η χρήση μεγάλου αριθμού προσθέτων.

Επιπλέον, ο κατάλογος των προσθέτων που επιτρέπεται να προστίθενται σε άλλα πρόσθετα, ένζυμα, αρωματικές ύλες και θρεπτικές ουσίες εξασφαλίζει την περιορισμένη έκθεση στα πρόσθετα μέσω των συστατικών αυτών.

Οι νέες νομοθετικές διατάξεις προβλέπουν μεταξύ άλλων σαφή προσδιορισμό των συνθηκών υπό τις οποίες επιτρέπεται η προσθήκη προσθέτων στα τρόφιμα, κατηγοριοποίηση των τροφίμων με σαφή καταγραφή των προσθέτων ανάλογα με την κατηγορία τροφίμων στην οποία επιτρέπεται η προσθήκη τους, πρόγραμμα για την πλήρη επαναξιολόγηση της ασφάλειας όλων των εγκεκριμένων προσθέτων.

Και από τον χώρο της μεταποίησης ένα νέο προϊόν από το σταφύλι...

Σταφυλόμελο

Το Ηλέσιον, στο πλαίσιο της ερευνητικής οινοποίησης, παρασκεύασε φέτος «σταφυλόμελο» από ροδίτη χωρίς ίχνος μάλιστα συντηρητικών, θειωδών και άλλων χημικών προσθέτων.

Το «νεοαφιχθέν» σταφυλόμελο παρασκευάστηκε δίχως πρόσθεση ζάχαρης, με ένα πλήθος φαινολών, βιταμινών, ιχνοστοιχείων και αμινοξέων απαραίτητων για την υγεία του ανθρώπινου οργανισμού. Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι πετιμέζι, δεν έχει βραστεί, ούτε έχει κοπεί με στάχτη, ασπρόχωμα ή άλλα χημικά και έτσι όλα τα ωφέλιμα συστατικά του είναι ζωντανά.

Σύμφωνα με το Ηλέσιον, με το σταφυλόμελο είναι δυνατόν:

• Να το χρησιμοποιήσουμε σαν τρόφιμο για τόνωση. Περιέχει φαινόλες, 11 ιχνοστοιχεία, 19 βιταμίνες, 18 Αμινοξέα, Ω3 και Ω6 λιπαρά οξέα, όλα δημιουργήματα της φύσης!

• Να δημιουργήσουμε φρέσκο φυσικό χυμό σταφυλιού προσθέτοντας σε πέντε μέρη νερού ένα μέρος σταφυλόμελο!

• Να εμπλουτίσουμε με γεύση και διατροφικά στοιχεία χυμούς άλλων φρούτων.

• Να αυξήσουμε με φυσικό τρόπο τους βαθμούς του κρασιού, προσθέτοντάς το στο μούστο.

• Να μετατρέψουμε ένα ξηρό κρασί σε ημίγλυκο, είτε γλυκό!

• Να παραγάγουμε κρασί όλες τις εποχές του χρόνου! Προσθέτοντας 4 μέρη νερό σε ένα μέρος σταφυλόμελου έχουμε έτοιμο μούστο που αρχίζει να ζυμώνεται!

• Οι δυνατότητες του σταφυλόμελου επεκτείνονται φυσικά στην ζαχαροπλαστική όπου το πολύτιμο αυτό προϊόν της αμπέλου μπορεί να αντικαταστήσει υγιεινά τη ζάχαρη. Αν θέλουμε να εξουδετερωθεί η οξύτητά του, το βράζουμε μαζί με στάχτη ή ασβεστόχωμα δημιουργώντας το γνωστό μας πετιμέζι.

Τέλος, όσον αφορά το Ηλέσιον ξεκίνησε επίσημα την ερευνητική του οινοποίηση το 2008 και αποτελεί ένα μη κυβερνητικό οργανισμό περιβάλλοντος που στόχο έχει μέσω της σύμπραξης ερευνητών και περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων ανθρώπων να αξιοποιήσουν τους παραδοσιακούς τρόπους παραγωγής και τις εμπειρίες των προγόνων μας, να μελετήσουν τις σύγχρονες τεχνολογίες και με όπλο τη «δύναμη του σπόρου» να βελτιώσουν τη διατροφική ποιότητα του σημερινού ανθρώπου.